dr nauk prawnych, pracownik naukowy WSP (obecnie Uniwersytet Kazimierza Wielkiego)

   Urodził się 12 listopada 1928 r. w Nakle nad Notecią, był synem Grzegorza i Heleny. Naukę rozpoczął w 1935 roku w miejscowej szkole powszechnej. W kwietniu 1942 r. został skierowany do pracy w Nakielskiej Fabryce Maszyn. W 1945 roku podjął naukę w Państwowym Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym w Nakle, które ukończył w 1950 roku. Podjął wówczas 3-letnie studia prawnicze I stopnia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracując zawodowo, w 1956 roku podjął eksternistyczne studia II stopnia na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1957 roku obronił pracę magisterską, przygotowaną pod kierownictwem prof. dr. hab. Tadeusza Cypriana, wybitnego karnisty, przedstawiciela Polski na procesie norymberskim.

   W październiku 1953 r. z nakazem pracy został skierowany do Prokuratury Wojewódzkiej w Bydgoszczy. W 1959 r. awansował do stopnia wiceprokuratora wojewódzkiego i kierował działem śledczym Prokuratury. Prowadził również szkolenia zawodowe dla aplikantów i pracowników prokuratorskich. Podczas pracy w Prokuraturze Wojewódzkiej w Bydgoszczy przeprowadził wiele śledztw przeciwko niemieckim zbrodniarzom wojennym. Kilkakrotnie uczestniczył w procesach zbrodniarzy hitlerowskich toczonych przed sądami obu państw niemieckich. Poznał wówczas niemieckie prawo, komentarze, orzecznictwo i literaturę prawniczą. Równocześnie sięgnął po bogatą już literaturę historyczną poświęconą problematyce wojny i okupacji niemieckiej. Dostrzegł, że poza zainteresowaniem historyków pozostała zbrodnicza działalność hitlerowskiego sądownictwa. Swoją pracę naukową poświęcił tym zagadnieniem badawczym.

   W 1968 r. nawiązał kontakt z prof. dr. hab. Jerzym Śliwowskim z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, wybitnym znawcą prawa karnego. Pod jego kierunkiem przygotował rozprawę doktorską pt.Eksterminacyjny charakter orzecznictwa hitlerowskiego Sądu Specjalnego w Bydgoszczy w sprawach o wypadki z września 1939 r., obronioną w maju 1973 r. 5 czerwca 1973 r. Rada Wydziału Prawa i Administracji UMK nadała mu stopień doktora nauk prawnych. Rozprawa w wersji poszerzonej, pt.Działalność hitlerowskiego Sądu Specjalnego w Bydgoszczy w sprawach o wypadki z września 1939 roku, została opublikowana w 1976 r. E. Zarzycki podkreślił  wyjątkową represyjność sądu wyrażającą się nadzwyczajną surowością i łamaniem prawa, zwłaszcza wobec Polaków zaangażowanych w zwalczanie dywersji niemieckiej w Bydgoszczy 3 września 1939 r.

   Ze względu na postępujące upolitycznienie prokuratury, 30 czerwca 1974 r. dr E. Zarzycki zwolnił się na własną prośbę. Od 1 lipca 1974 r. został zatrudniony na stanowisku adiunkta w Zakładzie Pedagogiki w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Bydgoszczy. Na uczelni prowadził zajęcia z zakresu podstaw prawnych placówek opiekuńczo-wychowawczych i andragogiki. Następnie przejął prowadzenie przedmiotów, polityka i prawodawstwo opiekuńcze PRL i system oświatowy PRL na tle porównawczym. Prowadził również zajęcia z dziedziny prawa opiekuńczego, rodzinnego i nieletnich. Zajmował się badawczo również zagadnieniami nieszczęśliwych wypadków, bezpieczeństwa higieny w szkole. Włączył się do prac zespołu naukowego zajmującego się przemianami funkcji placówek wychowawczych, któremu przewodniczył prof. dr hab. Edmund Trempała. Kierował realizacją tematu: Podstawy prawne funkcjonowania placówek wychowania równoległego. Równocześnie od 1 XI 1974 r. pełnił funkcje radcy prawnego WSP w Bydgoszczy.

   Równolegle z pracą naukowo-dydaktyczną Edmund Zarzycki podjął dalsze, już rozszerzone, badania sądownictwa niemieckiego w latach 1939-1945 na terenie okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie. Z czasem rezultaty wieloletnich, żmudnych badań przybrały kształt rozprawy habilitacyjnej. Opiekunem naukowym był prof. dr hab. Czesław Łuczak z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pod koniec 1980 r. E. Zarzycki przygotował rozprawę habilitacyjną, pt. Eksterminacyjna i dyskryminacyjna działalność hitlerowskich sądów na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945. W 22 II 1982 r. odbył kolokwium habilitacyjne przed Radą Naukową Instytutu Historii UAM. Jednogłośną uchwałą Rady nadano mu stopień doktora habilitowanego nauk historycznych w zakresie historii najnowszej. Nie uzyskała ona jednak zatwierdzenia Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych przy Rady Ministrów. Przygotowana praca wydana drukiem w 1981 r. była pierwszą monografią historyczno-prawną przedstawiającą działalność hitlerowskiego sądownictwa na terenie jednego z okręgów Rzeszy utworzonych na ziemiach wcielonych. Autor wskazał na eksterminacyjny charakter orzecznictwa wspomnianych sądów. Podjął przekonującą polemikę z ocenami funkcjonowania sądownictwa w okupowanej Polsce zawartymi w większości opracowań historycznych w RFN.

   Oprócz pracy zawodowej Edmund Zarzycki realizował swoje pasje działalności społecznej. Od wielu lat był członkiem Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Polsce oraz wyróżniającym się aktywnością członkiem Okręgowej KBZH w Bydgoszczy. Na ich zlecenie opracował ekspertyzę orzecznictwa Sądu Specjalnego w Bydgoszczy w sprawach o rozszerzone współsprawstwo w morderstwie. W 2004 r. jako znawca sądownictwa okupacyjnego znalazł się w gronie zespołu badawczego historyków zajmującego się wyjaśnieniem wydarzeń bydgoskich z 3 i 4 września 1939 r. działającego w ramach bydgoskiej Delegatury IPN. Przeprowadził kwerendę źródłową w aktach Najwyższego Trybunału Narodowego w Lipsku i ze względu na świetną znajomość języka niemieckiego sporządził tłumaczenia wyboru dokumentów.

   Dr E. Zarzycki był również członkiem Towarzystwa Wiedzy Powszechnej i Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. Brał czynny udział w wielu konferencjach naukowych, popularnonaukowych, sympozjach, prelekcjach i spotkaniach służących popularyzacji wiedzy o sądownictwie okupacyjnym w Polsce. Cieszył się uznaniem niemieckich historyków prawa i był zapraszany na organizowane przez nich konferencje i sympozja. Do ostatnich chwil życia wykonywał obowiązki tłumacza przysięgłego języka niemieckiego. Był autorem dwóch monografii historycznych i wielu artykułów naukowych

   Za swoją działalność społeczną i liczne publikacje był wyróżniany odznaczeniami państwowymi i samorządowymi, m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi, Złotym Krzyżem Zasługi, medalami Za Szczególne Zasługi dla Województwa Bydgoskiego i Za Szczególne Zasługi dla Miasta Bydgoszczy. Dr E. Zarzycki zmarł 1 czerwca 2007 r.

spoczywa w kwaterze 25

artysta rzeźbiarz, medalier, mistrz kamieniarski

   Urodził się 22 listopada 1898 r. w Ligocie pow. Prudnik, na Śląsku Opolskim, syn Edwarda – rolnika, działacza plebiscytowego i Związku Polaków w Niemczech. Matka Wiktoria z Kopeckich, pochodziła z polskiej rodziny chłopskiej. Szkołę ludową ukończył w Ligocie, brał udział w pierwszym Powstaniu Śląskim. W latach 1914 – 1917 uczył się rzemiosła w warsztacie Wiktora Joachimskiego w Zabrzu. W maju 1917 r. został czeladnikiem ślusarskim. 20 VI 1917 r. został powołany do wojska niemieckiego i do listopada 1918 r., jako saper walczył na froncie zachodnim. W 1920 r. z Ligoty wyjechał do Poznania, a następnie do Bydgoszczy.

   W latach 1920 – 1923 uczył się w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Bydgoszczy, studiował rzeźbę u J. Wysockiego i F. Giecewicza, a malarstwo u K. Mądrala. Szkołę ukończył 27 VI 1923 r, od 1 X 1923 r. do 1 VII 1925 r. uczęszczał do Państwowej Szkoły Sztuki Zdobniczej w Poznaniu, gdzie uczył się rzeźby i brązownictwa. 3 IX 1925 r. uzyskał w tej szkole, absolutorium z działu rzeźby i brązownictwa. Od 1925 r. zamieszkał na stałe w Bydgoszczy. P. Triebler wielokrotnie wyjeżdżał w celu artystycznym do Monachium i Drezna. Z wpływów, które wycisnęły piętno na wcześniejszych pracach artysty, to głównie oddziaływanie sztuki Rodina i przede wszystkim – Ivana Mestrowicza. W 18 VII 1936 r. zdał egzamin mistrzowski dla zawodu rzeźbiarskiego przy Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu.

   P. Triebler wcześnie wykazał talent artystyczny, o dużym temperamencie i możliwościami twórczymi. Spod jego dłuta wyszły między innymi dzieła: Kazimierz, Kowal, Portret malarza, Głowa rzeźbiona. Za projekt konkursowy na pomnik dla poległych żołnierzy polskich w St. Hilaire Le Grand we Francji otrzymał drugą nagrodę. Projektował pomnik Najświętszego Serca Jezusowego w Bydgoszczy, który wykonał wspólnie z Teodorem Gajewskim. Ten monumentalny posąg odsłonięto 2 X 1932 r., na pl. Poznańskim. Pomnik został zniszczony przez Niemców w 1939 r. Z inicjatywy TMMB pomnik zrekonstruowano, a 24 VI 2010 r. odbyła się uroczystości odsłonięcia i poświęcenia repliki pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa wykonanego przez bydgoskiego artystę plastyka Marka Ronę. Specjalną formę i odlew z kamienia rzeźby wykonała bydgoska firma KONTBUD Sp. z o.o.

   Artysta wykonał wiele rzeźb kameralnych, między innymi popiersia: Tadeusza Kościuszki, które umieszczono w budynku mieszkalnym przy ulicy Królowej Jadwigi 2, marszałka Józefa Piłsudskiego (1936 r.) i Edwarda Śmigłego-Rydza (1938 r.). Triebler był autorem projektów tablic pamiątkowych, między innymi tablicy oswobodzenia miasta Bydgoszczy 1920 r. (1930 r.) i tablicy ku czci królów: Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego (1933 r. – wspólnie z T. Gajewskim). Na zlecenie Rady Artystyczno-Kulturalnej w Bydgoszczy wykonał pomnik – nagrobek Leona Wyczółkowskiego według projektu inż. Tychy’ego na cmentarzu we Wtelnie. Spośród innych prac Trieblera na uwagę zasługują pomniki: poległych powstańców wielkopolskich w Gnieźnie, Chrystusa Króla w Lubszy (Górny Śląsk), Św. Barbary w klasztorze oo. Oblatów w Kodniu nad Bugiem i pomnik Matki Boskiej w Inowrocławiu oraz tablice pamiątkowe w kilku miastach wielkopolskich i pomorskich. Większość prac powstała w zakładzie artystyczno-rzeźbiarskim P. Trieblera przy ul. Królowej Jadwigi, a następnie przy ul. Dworcowej 94. Był to jedyny tego rodzaju zakład w Poznańskiem i na Pomorzu. Powstawały w nim również rzeźby ogrodowe, nagrobki w brązie, marmurze i kamieniu.

   Okres okupacji niemieckiej P. Triebler przeżył w Bydgoszczy. Nie przystąpił do Niemieckiego Związku Plastyków, mimo kilkakrotnych wezwań niemieckiego dyrektora bydgoskiego muzeum. W latach 1939-1945 Niemcy zniszczyli większość jego pomników oraz prac pomniejszych. Uratowały się takie dzieła, jak Kowal, Kamieniarz, Portret malarza czy Głowa rzeźbiarza.

   Po wyzwoleniu Triebler natychmiast włączył się do prac plastyków dźwigających z ruin życie artystyczne regionu bydgoskiego. Podobnie jak w latach międzywojennych tworzył dzieła monumentalne i prace natury kameralnej: portrety, płaskorzeźby, medaliony. Zajmował się również rysunkiem i malarstwem. Wykonał pomnik Wolności w Świeciu n. Wisłą i pomnik poświęcony poecie Klemensowi Janickiemu (1952 r.), który odsłonięto w Januszkowie k. Żnina, już po śmierci artysty. Na uwagę zasługują następujące prace Trieblera: rzeźba kameralna w gipsie Wilk Morski, która na wystawie z okazji 600-lecia Bydgoszczy uzyskała pierwszą nagrodą, statua św. Ludwiki de Marillac w bazylice mniejszej św. Wincentego a’ Paulo w Bydgoszczy, statuy Madonny w Pakości, Jaksicach k. Inowrocławia, Cekcynie k. Tucholi i statua Chrystusa w Rynarzewie pod Bydgoszczą. Również po wojnie Triebler projektował szereg tablic pamiątkowych, między innymi tablicę na 600-lecie Bydgoszczy, którą umieszczono na zewnętrznej ścianie ratusza w 1946 r. (usunięta została w 1996 r.), tablicy ku czci pomordowanych bydgoszczan (przed gmachem ratusza na niskim cokole – 1946 r.), tablicy pamiątkowej pomordowanych Żydów (na bydgoskim Cmentarzu Bohaterów – 1946 r.). Artysta podjął się również trudnej pracy odrestaurowania bydgoskiego pomnika Łuczniczki (1948 r.), poważnie okaleczonego w czasie wojny oraz odbudowania zburzonej przez Niemców w XI 1939 r. statuy Matki Boskiej przy kościele Świętej Trójcy. Pozostawił cykl rysunków i szkiców oraz prace malarskie.

   Prace Piotra Trieblera były wielokrotnie eksponowane na wystawach w Bydgoszczy (Muzeum Miejskie), Toruniu, Poznaniu, Olsztynie i innych miastach Polski. Duże zbiory prac Piotra Trieblera, rzeźbiarskie, medalierskie i malarskie znajdują się w Muzeum Okręgowym im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy. W czerwcu 1953 r. w Muzeum im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy otwarto pośmiertna wystawę prac P. Trieblera. Eksponowano na niej 90 prac artysty. Obok prac rzeźbiarskich na wystawie prezentowano rysunki i prace malarskie.

   P. Triebler działał w Związku Plastyków Pomorskich (od 1929 r.), a po rozłamie w tym Związku związany był z „Grupą Plastyków Pomorskich” (od 1932 r.). Po połączeniu się tych organizacji i utworzeniu Związku Zawodowego Plastyków Wielkopolsko-Pomorskich Bydgoszcz-Toruń w 1935 r. został jego członkiem. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Bydgoszczy. Od 1934 r. udzielał się w Radzie Artystyczno-Kulturalnej w Bydgoszczy. Od 1945 r. czynny był w Oddziale, potem Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków w Bydgoszczy. Zmarł w Bydgoszczy 31 marca 1952 r.

spoczywa w kwaterze 3

ksiądz prałat, pierwszy proboszcz parafii Świętej Trójcy w latach 1925-1968, dziekan bydgoski

   Urodził się 24 listopada 1882 r. w Bronisławiu w pow. strzeleńskim, syn Tomasza i Marianny z Sołtysiaków. Po ukończeniu Gimnazjum Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, studiował w Seminarium Duchownym w Poznaniu i Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał 9 lutego 1908 r. z rąk ks. bpa Edwarda Likowskiego.

   Po święceniach został wysłany do pracy duszpasterskiej w Błudowie koło Łobżenicy (1908 r.), w tym samym roku przeniesiony został do Jedlca pod Pleszewem, gdzie pozostawał jako wikariusz przez osiem miesięcy. W końcu 1908 r. podjął obowiązki wikariusza w kościele parafialnym w Pakości, skąd po kilku miesiącach, 1 lipca 1909 r., przeniesiony został przez władzę duchowną do kościoła św. Trójcy w Gnieźnie. W parafii tej pozostawał przez następnych osiem lat, pracując jako mansjonarz. W tym czasie ks. M. Skonieczny opublikował: „Przewodnik po Gnieźnie” (1916 r.) oraz broszurkę zawierającą opis kościoła św. Trójcy w Gnieźnie. Opracowania te były wynikiem zarówno zainteresowań historycznych jak i prób publicystycznych.

   W 1917 r. objął samodzielną placówkę, otrzymując dekret na proboszcza parafii w Baszkowie pod Krotoszynem, pozostając tam do 1925 r. W tym czasie pokazał w pełni posiadane talenty organizatorskie, zainteresowanie dla pracy społecznej i charytatywnej. W ciągu kilku lat działalności wyremontował i przebudował kościół, zbudował nową plebanię i budynek gospodarczy. W pracy duszpasterskiej zwracał szczególną uwagę na organizację życia parafialnego w stowarzyszeniach i bractwach kościelnych. Założył m.in. Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej (męskie i żeńskie) oraz Katolickie Towarzystwo Robotników.

   Wśród wielu zajęć, ważne miejsce znalazła również działalność patriotyczna, w okresie odbudowy odrodzonej państwowości polskiej po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Po powstaniu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu ks. M. Skonieczny nawiązał kontakt z jej przedstawicielami. Stanął na czele Rady Ludowej w Baszkowie i jako jej przewodniczący został członkiem Powiatowej Rady Ludowej w Krotoszynie. Jako delegat Rady uczestniczył w obradach Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu. Po wybuchu powstania wielkopolskiego opuścił czasowo probostwo w Baszkowie, podejmując posługę kapłańską w szeregach powstańczych jako kapelan. Za udział w walkach powstańczych pod Zdunami, odznaczony został jednym z pierwszych odznaczeń powstańczych. Po zakończeniu powstania ks. Skonieczny powrócił do parafii baszkowskiej, poświęcając się dalszej pracy duszpasterskiej. Nadal aktywnie uczestniczył w działalności miejscowej Rady Ludowej. Wyrazem jego powiązań z władzami naczelnymi był udział w organizacji plebiscytu na Śląsku.

   W dniu 1 października 1925 r. ks. M. Skonieczny objął probostwo parafii Św. Trójcy w Bydgoszczy. Zarząd tej parafii, erygowanej w kwietniu 1924 r., nie był sprawą łatwą, wymagał bowiem obok doświadczenia w pracy duszpasterskiej także zdolności organizatorskich. Od początku swojej pracy duszpasterskiej w parafii ks. Skonieczny pokazał wszystkie talenty i zalety swojego charakteru. W pierwszym rzędzie przeprowadził prace wykończeniowe w nowo zbudowanej świątyni, m.in. zlecił artyście malarzowi Leonowi Drapiewskiemu wykonanie polichromii kościoła. Z inicjatywy proboszcza powiększono znacznie teren kościelny, zakupując przyległe nieruchomości, odkupiono dom piętrowy z przeznaczeniem na wikariat, pozyskano także halę fabryczną, w której po przeprowadzeniu prac adaptacyjnych urządzono ognisko parafialne. W wydzierżawionym domu przy ul. Miedza urządzono Dom Katolicki dla stowarzyszeń i bractw parafialnych. Pomyślnie zrealizował wieloletnie zabiegi wokół budowy własnego cmentarza parafialnego: w latach 1932-1933 zbudowany on został na terenie dawnych pól ułańskich (obecnie dzielnica Błonie).

   Ks. M. Skonieczny jako pierwszy w Bydgoszczy powołał do działania Kongregację III Zakonu św. Franciszka. Jako dyrektor III Zakonu, ks. Skonieczny przyczynił się do znacznego rozkwitu bractwa, które objęło swoim działaniem wszystkie parafie bydgoskie. Wiele inwencji i wysiłku włożył ks. Skonieczny w organizację Akcji Katolickiej oraz Papieskiego Dzieła Rozkrzewienia Wiary. Dużo uwagi poświęcał pracy z dziećmi i młodzieżą, zakładając Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej „Gwiazda” i Stowarzyszenie Młodych Polek „Promyk”. Ks. M. Skonieczny popularyzując wiedzę religijną założył i redagował m.in. „Tygodnik Kościelny parafii Św. Trójcy”, a od 1928 r. wydawał „Kalendarze duszpasterskie parafii Św. Trójcy”. Wieloraka i zróżnicowana działalność ks. Skoniecznego nie ograniczała się wyłącznie do obszaru parafii. Działalność ta znana była i doceniana w mieście. Przez szereg lat ks. M. Skonieczny był prezesem Towarzystwa Czytelni Ludowych i Towarzystwa kolonii feryjnych ,,Opieka”. Z jego inicjatywy organizowano corocznie kolonie letnie dla dzieci i młodzieży w Jastrzębiu, na których jednorazowo wypoczywało kilkadziesięcioro dzieci z ubogich rodzin ze wszystkich bydgoskich parafii.

   W okresie okupacji hitlerowskiej ks. M. Skonieczny pozostał proboszczem parafii Świętej Trójcy. W trudnych warunkach, zachowując pozory lojalności, sprawował obowiązki duszpasterskie. Organizował przy pomocy Michała Kruszczyńskiego, członka przedwojennego Dozoru kościelnego, wysyłkę paczek żywnościowych do oflagów i obozów koncentracyjnych oraz wsparcie materialne dla ubogich i potrzebujących parafian. Życie parafialne zostało skrępowane wieloma ograniczeniami władz okupacyjnych, zwłaszcza dotkliwym był zakaz działalności zrzeszeń i bractw kościelnych oraz używania języka polskiego w liturgii i w sprawowaniu sakramentów. Wbrew temu zakazowi ks. Skonieczny słuchał spowiedzi świętej, przeważnie w języku polskim.

   Po wyzwoleniu Bydgoszczy w styczniu 1945 r. ks. Skonieczny natychmiast przystąpił do usuwania strat i szkód poniesionych przez kościół i parafię Św. Trójcy. Od 21 II 1945 r. był radnym Tymczasowej Rady Narodowej m. Bydgoszczy. Mimo rozlicznych trudności zabiegał o ożywienie życia parafian. Wyremontowano kościół i budynki przykościelne (1945-46), dokonano renowacji polichromii (1950 r.). Podjęto szereg inwestycji, m.in. zainstalowano centralne ogrzewanie (1947-54). Już w 1945 r. ks. M. Skonieczny doprowadził do reaktywowania większości towarzystw i bractw działających w parafii przed 1939 r. (komunistyczne władze rozwiązały je w końcu 1949 r.). Po rozwiązaniu przez władze bractw i stowarzyszeń kościelnych szczególną troskliwością otaczał czcicieli Żywego Różańca i św. Franciszka, organizując nabożeństwa, które na stale weszły do tradycji parafialnej. Po likwidacji nauki religii w szkołach, parafia przejęła katechezę dzieci i młodzieży, a ks. M. Skonieczny wykazał szczególną zapobiegliwość wokół zorganizowania katechizacji oraz zapewnienia odpowiednich pomieszczeń na salki katechetyczne i ich wyposażenie.

   W parafii Świętej Trójcy w Bydgoszczy ks. M. Skonieczny pracował przez 43 lata; pozostawił trwały ślad, nie tylko materialny, w postaci dokonanych inwestycji, ale przede wszystkim w tradycji parafialnej. Wprowadzając wiele nowych elementów życia religijnego, pielęgnowanych po dzień dzisiejszy: szczególny kult Matki Bożej Częstochowskiej, nabożeństwa różańcowe, uroczyste obchody świąt kościelnych, zwłaszcza maryjnych. Sam również każdego roku, poczynając od 1926 r., z wyjątkiem okresu okupacji organizował i prowadził pielgrzymki na Jasną Górę. W 1952 r. ks. Mieczysław Skonieczny mianowany został przez papieża Piusa XII Prałatem Domowym Jego Świątobliwości. Na emeryturę ks. M. Skonieczny przeszedł w dniu 31 sierpnia 1968 r. Zmarł 1 kwietnia 1969 r.

spoczywa w kwaterze 1

nauczycielka, bibliotekarka

   Urodziła się 10 czerwca 1908 r. w Berlinie, dokąd jej rodzina wyemigrowała z Poznania. Naukę elementarną rozpoczęła w Wyższej Szkole Gminnej w Grünau k. Berlina. Wraz z rodziną powróciła w 1919 r. do Polski, by osiedlić się w Bydgoszczy. Początkowo uczęszczała do Niemieckiej Szkoły dla Dziewcząt, naukę kontynuowała w Miejskim Liceum, później w Żeńskim Katolickim Gimnazjum Humanistycznym. W 1926 r. rozpoczęła studia na Wydziale Prawa UAM w Poznaniu. Trzy lata później zmieniła kierunek studiów na filologię francuską.

   W 1937 r. została zatrudniona jako stażystka w bydgoskiej Bibliotece Miejskiej, szybko zyskała uznanie ówczesnego dyrektora biblioteki – W. Bełzy. Prace w bibliotece przerwał wybuch II wojny światowej, w 1940 r. powraca do pracy. Zajmuje się selekcją księgozbioru, pomimo groźby represji, zdołała ukryć wiele cennych druków polskich i ocalić je przed zniszczeniem. Uratowane książki włączono do miejskiego księgozbioru w 1945 r. Po wyzwoleniu natychmiast zajęła się uporządkowaniem zasobów BM. Ukończyła kilka specjalistycznych kursów m.in. w zakresie starodruków. Od 1953 r. aż do przejścia w 1968 r. na emeryturę, pełniła funkcję wicedyrektora bydgoskiej Biblioteki Miejskiej.

   Klara A. Sarnowska była autorką licznych artykułów, drukowanych w pismach zbiorowych, m.in. ogłosiła szkic pt. Bibliotheca Bernardyna, zamieszczony w książce Z życia i pracy bydgoskiej Książnicy. Księga pamiatkowa Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy 1903-1963. Publikowała w prasie fachowej (Bibliotekarz), a także lokalnej ( Ilustrowany Kurier Polski). Jej dziełem jest obszerny rejestr 460 pozycji bydgostianów, zamieszczony w monografii Bydgoszcz. Historia. Kultura. Życie Gospodarcze (1959). Organizowała Izbę Pamięci Adama Grzymały-Siedleckiego.

   Pełniła wiele funkcji w zawodowych organizacjach m.in.: wiceprzewodnicząca Zarządu Okręgu SBP, była członkiem Zarządu Sekcji Bibliofilskiej K-PTK w Bydgoszczy. Odznaczono ją Krzyżem Kawalerskim OOP, wyróżniono odznaką honorową „Bydgoszcz Zasłużonemu Obywatelowi”. Zmarła 22 stycznia 1997 r.

(opr. dr Z. Mrozek)

spoczywa w kwaterze 5

chórmistrz, dyrygent

  Urodził się 18 maja 1918 r. w Hamborn-Duisburg (Niemcy), ojciec Antoni Rybka z zawodu stolarz fabryczny, matka Zofia z domu Porożyńska. Rodzice A. Rybki poznali się w Niemczech na początku XX w., dokąd wyemigrowali z Polski w poszukiwaniu pracy. Ojciec A. Rybki bardzo lubił muzykę, do tradycji rodziny należał zwyczaj wspólnego wykonywania pieśni przy akompaniamencie akordeonu na którym grał ojciec. Po powrocie z Niemiec w 1920 r., rodzina Rybków osiadła w Bydgoszczy.

   W Bydgoszczy A. Rybka rozpoczął naukę w Miejskim Konserwatorium Muzycznym na Wydziale Muzyki Kościelnej. Uczył się gry na organach i skrzypcach oraz śpiewał w chórze prowadzonym przez Alfonsa Rőslera, ucznia sławnego dyrygenta Hermanna Abendrotha. Świadectwo ukończenia Konserwatorium otrzymał 21 czerwca 1939 r. Już podczas nauki w Konserwatorium, za namową swego nauczyciela A. Rőslera, rozpoczął pracę z chórem wojskowym. Pierwszą pracę Antoni Rybka podjął w wieku 21 lat, gdy 24 lutego 1939 r. W tym samym czasie A. Rybka prowadził chór „św. Cecylia” w parafii pw. św. Antoniego z Padwy na bydgoskim Czyżkówku.

   Podczas okupacji Antoni Rybka został osadzony w obozie pracy przymusowej w Pile. Pracował w tartaku (przy obróbce drewna). Po zakończeniu II wojny światowej A. Rybka powrócił do Bydgoszczy, gdzie poszukiwał zatrudnienia, w tym samym czasie wstąpił do chóru  Związku Zawodowego Kolejarzy „Hasło” (założony 2 X 1920 r.). W okresie od 1 IX 1950 r. do 1 maja 1954 r. A. Rybka był dyrygentem tego chóru, a współpracował do 1980 r. A. Rybka w latach czterdziestych i początku pięćdziesiątych pracował również jako organista w kościele w podbydgoskiej Brzozie.

   W 1951 r. A. Rybka rozpoczął naukę w Średniej Szkole Muzycznej w Bydgoszczy, w klasie altówki u prof. Ksawerego Stanieckiego. Cztery lata później, w 1955 r., otrzymał dyplom tej szkoły, ukończonej z wynikiem dobrym. W 1947 r. A. Rybka objął po Florianie Dąbrowskim, funkcje dyrygenta chóru „Arion”, A. Rybka członkiem chóru był od 1937 r. Chór ten był przeszło 100-osobowym chórem mieszany, z którym A. Rybka był związany jako chórmistrz do 1976 r. Ten amatorski zespół, kontynuujący tradycje śpiewactwa na ziemiach Pomorza i Kujaw, był przez wiele lat reprezentacyjnym chórem Pomorza.

   W 1952 r. „Arion” nawiązał współpracę z Pomorską Orkiestrą Symfoniczną, patronat nad zespołem objęło Towarzystwo Muzyczne w Bydgoszczy. W roku następnym. rozpoczęła się regularna współpraca z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Pomorskiej. Chór od tego momentu przyjął nazwę „Chór Arion przy Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy”. A. Rybka prowadził chór „Arion” do 1976 r., którego w tym czasie wspierał jako akompaniator Józef Szmańda. A. Rybka prowadził chór najdłużej, ze wszystkich dyrygentów jacy pracowali z chórem, jego zasługą były największe sukcesy zespołu. W 1976 r. A. Rybka zrezygnował z funkcji pierwszego dyrygenta chóru, aczkolwiek na prośbę jego Zarządu wrócił w 1984 r. i pracował jeszcze do czerwca 1986 r.

   W 1956 r. mecenas Jan Prekier z Towarzystwa Muzycznego w Bydgoszczy zaproponował A. Rybce zorganizowanie chóru dla potrzeb nowo powstającego Studia Operowego. W połowie lutego 1956 r. w pomieszczeniach Społecznego Ogniska Artystycznego przy Al. 1 Maja (obecnie ul. Gdańska) przeprowadzono przesłuchania i rejestrację kandydatów; wybrano 60 chórzystów. Debiut sceniczny chóru w dniu 27 IX 1956 r., to uczestnictwo w pierwszych premierach: operach S. Moniuszki „Flis” i „Verbum nobile”. Z bydgoskim chórem operowym A. Rybka przygotował ok. 70 pozycji oper, operetek, koncertów i fragmentów chóralnych w baletach. W 1983 r., po 27 latach pracy z chórem operowym Antoni Rybka odszedł na emeryturę.

   Za swoją pracę A. Rybka otrzymał wiele odznaczeń i wyróżnień: Złoty Krzyż Zasługi (1953 r.), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974 r.), odznaka honorowa I stopnia „Za długoletnią działalność społeczna i artystyczną w amatorskim ruchu śpiewaczym” (1960 r.) i odznaki „Zasłużony Działacz Kultury (1979 r.), „Za zasługi dla miasta Bydgoszczy” (1981 r.). A. Rybka szczególnie cenił otrzymane w 1982 r. wyróżnienie – „Złotą Maskę” w plebiscycie publiczności, organizowanym przez redakcję „Dziennika Wieczornego” przyznane mu za wysoki poziom artystyczny chóru bydgoskiej opery. A. Rybka był członkiem zwyczajnym Związku zawodowego Muzyków Rzeczypospolitej Polskiej – sekcja: muz. kościelna, od 11 lutego 1947 r. Zmarł 16 III 1999 r.

spoczywa w kwaterze 21

Prezes Bydgoskiej Rodziny Katyńskiej w latach 1992-2002

   Urodziła się 31 października 1926 r. w Inowrocławiu, córka kpt. Ignacego Nowaka, który został zamordowany w kwietniu 1940 r. przez NKWD, i Janiny z Klimkiewiczów. Dzieciństwo spędziła w Rawie Ruskiej, gdzie został przeniesiony kpt. I. Nowak. Zajmował tam stanowisko kierownika Referatu II Rejonowej Komendy Uzupełnień. W 1939 r. ojciec jej dostał się do sowieckiej niewoli. D. Rumfeld jako trzynastoletnie dziecko wraz z matką zostały deportowana do Kazachstanu (1940 r.). Po pięcioletniej tułaczce wróciły do Polski, przez Mikołajów nad Morzem Czarnym, w 1945 r. Osiedliły się w Inowrocławiu wierząc, że kpt. Nowak żyje i wróci do rodzinnego miasta.

   Danuta Rumfeld w maju 1946 r. została zatrudniona w Hurtowni Drogeryjno-Perfumeryjnej „Flora” w Inowrocławiu, równocześnie podjęła naukę księgowości i pracy administracyjnej. W Inowrocławiu pracował do 1969 r., m.in. w Oddziale Wojewódzkiej Spółdzielni Spożywców „Społem”. Od czerwca 1969 r., po zamieszkaniu w Bydgoszczy, zatrudniona została w Centrali Spółdzielni Ogrodniczych i Pszczelarskich w Warszawie, Delegatura w Bydgoszczy, gdzie pracowała do przejścia na emeryturę 31 grudnia 1981 r.

   Podczas zorganizowanego w 1989 r. pierwszego wyjazdu do Katynia, pośród pasażerów pociągu była Danuta Rumfeld. W trakcie podróży poznała kilka bydgoszczanek, które podobnie jak ona pragnęły odnaleźć groby swoich ojców. Wspólnie postanowiły założyć Rodzinę Katyńską w Bydgoszczy. D. Rumfeld była jej pierwszym prezesem (13 II 1990 – 2002). Dzięki jej staraniom powstał symboliczny cmentarzyk katyński przy kościele Świętych Polskich Braci Męczenników na Wyżynach. Z jej inicjatywy wmurowano również tablice poświęcone pamięci pomordowanych na Wschodzie na Starym Rynku i w gmachu Muzeum Tradycji Pomorskiego Okręgu Wojskowego (obecnie Muzeum Wojsk Lądowych) w Bydgoszczy.

   Prócz prezesowaniu Bydgoskiej Rodzinie Katyńskiej D. Rumfeld pracowała społecznie w Miejskim i Wojewódzkim Komitecie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Towarzystwie Przyjaciół Muzeum Tradycji Pomorskiego Okręgu Wojskowego. 7 X 1989 r. wybrana została prezesem tymczasowego Zarządu Oddziału Kujawsko – Pomorskiego Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919, a 15 XII 1989 r. na I Zjeździe Delegatów Oddziału – prezesem Zarządu. Pełniła różne ważne funkcje w Związku Sybiraków.

   D. Rumfeld uczestniczyła w otwarciu polskich cmentarzy wojennych na wschodzie. Organizowała pielgrzymki do miejsc kaźni, trasą cmentarzy na Wschodzie, po 2000 r. na Polskie Cmentarze Wojenne w: Katyniu, Charkowie i Miednoje. Pamiętała również o sytuacji Polaków na Białorusi, Ukrainie, Litwie i w Rosji, organizując dla nich pomoc. W autokarach znajdowały się dary dla polskich szkół, placówek i parafii, które D. Rumfeld zawsze potrafiła zdobyć od sponsorów. Gromadziła dokumenty i pamiątki związane ze zbrodnią katyńską, była współautorką książek i wielu artykułów poświęconych tragedii polskich jeńców i losów ich rodzin.

   Wraz z prof. dr hab. Włodzimierzem Jastrzębski i Krzysztofem Sidorkiewiczem opublikowała dwie prace: „Katyń1940”, wyd. Rodzina Katyńska w Bydgoszczy, 1995; „Katyń 1940 – Aneks”, wyd. Rodzina Katyńska w Bydgoszczy, 1997. Natomiast publikację „10-lecie Rodziny Katyńskiej Bydgoszcz przy Klubie Pomorskiego Okręgu Wojskowego 1990-2000”, Bydgoszcz, 2000 – opracowała sama.

   Danuta Rumfeld za trud i poświęcenie włożone w upamiętnienie zbrodni katyńskiej została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (2002), odznaką honorową Sybiraka, złotym medalem „Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej” i kombatanckim Krzyżem Zasługi. Zmarła 20 sierpnia 2002 r.

spoczywa w kwaterze 17

redaktor graficzny

   Urodził się 6 kwietnia 1928 roku w Wieruszowie, woj. poznańskie. W szkole powszechnej nauczyciele dostrzegli jego artystyczne uzdolnienia i skierowali do Szkoły Graficznej w Bydgoszczy. U znanego plastyka – Wiktora Kaczmarkiewicza uczył się litografii. Sprzyjające warunki dla rozwoju talentu znalazł w latach 1949-1952, kiedy odbywał służbę wojskową w Śląskim Okręgu Wojskowym. Tu udostępniono mu pracownię plastyczną. W 1951 r. jego wyróżniony obraz przekazany został do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

   Po odbyciu służby wojskowej, w grudniu 1952 r. podjął pracę w „Gazecie Pomorskiej”, jako redaktor graficzny. Z gazetą związany był do nagłej śmierci. Współpracował również z innymi czasopismami w regionie. Rysunkami, w których ukazywał starą Bydgoszcz, zilustrował drukowaną w odcinkach w „Faktach” powieść J. Sulimy-Kamińskiego pt. „Most Królowej Jadwigi”. Oryginały tych rysunków złożył się na galerię ofiarowaną bydgoskiemu Liceum Ogólnokształcącemu nr 4. Posiadaczem jego akwarel jest Liceum Ogólnokształcące nr 5.

   Współpracował z Towarzystwem Miłośników Miasta Bydgoszczy, projektował plakaty, okładki książek, ilustrował wszystkie kolejne wydania „Kalendarza Bydgoskiego” (do 1987 r.). Przygotowywał na 18 grudnia 1987 r. kolejną wystawę – wcześniejszy dorobek, a także najnowsze dzieło: cykl obrazów pt. „Kosmos” – w Klubie Dziennikarza w Bydgoszczy. Miała być otwarta w 35 – lecie jego pracy w „Gazecie Pomorskiej”. Wystawa odbyła się, w terminie przez niego ustalonym. Zmarł nagle na serce 5 grudnia 1987 roku.

spoczywa w kwaterze 3

proboszcz parafii pw. św. Bartłomieja w Sławsku Wielkim, duszpasterz Ludzi Pracy

   Urodził się 26 grudnia 1944 r. w Koronowie, syn Feliksa i Elżbiety z domu Białasik, ekonomistki. Będąc jeszcze małym chłopcem stracił ojca, po jego śmierci rodzina Osińskich zamieszkała w Bydgoszczy. Naukę rozpoczął w Szkole Podstawowej nr 10 w Bydgoszczy, w tym czasie ks. J. Osiński był ministrantem w parafii pw. Św. Trójcy. Następnie uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego nr 1 przy placu Wolności, gdzie zdał maturę w 1963 r. Po złożeniu egzaminu dojrzałości, w tym samym roku zgłosił się na studia filozoficzno-teologiczne w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie. Wyświęcony został na kapłana 7 czerwca 1969 r. przez ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego, w katedrze gnieźnieńskiej.

   Miesiąc później (1 VII 1969 r.) ks. J. Osiński został skierowany w charakterze wikariusza przy kościele kolegiackim pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Kruszwicy, od 1 VII 1970 r. pracował w Barcinie (parafia pw. św. Jakuba Większego), gdzie służył jako wikariusz. W lipcu 1971 r. objął wikariat przy kościele pw. św. Mikołaja w Łabiszynie. W 1972 r. został przeniesiony do Żnina (parafia pw. św. Floriana), a od 10 lutego 1974 r. przejął obowiązki duszpasterskie przy kościele parafii pw. NMP Królowej Polski. Od maja 1974 r. w charakterze wikariusza pracował w parafii pw. św. Wojciecha – Sadki, następnie od 10 lutego 1976 r. w parafii pw. św. Mateusza w Gębicach. Od 16 V 1978 r. ks. Osiński przeniesiony został do parafii pw. św. Michała Archanioła w Gnieźnie, następnie w latach 1979 – 1981 r. pracował w parafii św. Jakuba w Wągrowcu.

   W lipcu 1981 r. rozpoczął pracę jako wikariusz w nowo powstałej parafii pw. Świętych Polskich Braci Męczenników na bydgoskich Wyżynach. W niezwykle trudnym czasie stanu wojennego odważnie zaangażował się w – przez siebie założone – Duszpasterstwo Ludzi Pracy. Jako zdecydowany obrońca godności, praw ludzkich i braterstwa identyfikował się z NSZZ „Solidarność”. Wspierał związek mądrą radą i wszechstronną pomocą, skierowaną szczególnie ku ludziom represjonowanym i ich rodzinom. Ks. Jerzy Osiński całkowicie pochłonięty sprawami Ojczyzny zaprosił do Bydgoszczy ks. Jerzego Popiełuszkę, który 19 października 1984 r. odprawił kościele na Wyżynach swoją ostatnia mszę św. za Ojczyznę, oraz poprowadził rozważania różańcowe. W tym dniu podczas powrotu do domu ks. J. Popiełuszko został uprowadzony w Górsku pod Toruniem i zamordowany przez funkcjonariusz Służb Bezpieczeństwa.

   W 1985 r. ks. J. Osiński został przeniesiony na samodzielną placówkę jako proboszcz do parafii pw. św. Bartłomieja w Sławsku Wielkim, pod Kruszwicą. Nadal utrzymywał kontakty z Bydgoszczą, angażując się w liczne akcje prowadzone przez NSZZ „Solidarność”. Nieustannie ruchliwy i żywotny nie zapomniał o potrzebach swojej parafii i jej zabytkowej świątyni. Przeprowadził wiele prac remontowo-budowlanych, m.in. prace melioracyjne, które spowodowały osuszenie ścian kościoła. Wyłożył posadzkę marmurowymi płytami, odnowił obrazy w bocznych ołtarzach, na zewnątrz upiększył świątynię przez położenie nowych tynku oraz założył oświetlenie wokół kościoła. Miał wiele planów i pomysłów, ale coraz częściej nie domagał. W rocznicę śmierci ks. J. Popiełuszki odwiedził jego rodziców, a wracając poczuł się źle. Następnego dnia znalazł się w szpitalu w Bydgoszczy i mimo wysiłków lekarzy – przyjaciół nastąpił kolejny wylew krwi do mózgu, który zakończył życie tego młodego i przez wszystkich cenionego kapłana. Zmarł 23 października 1990 r. w Bydgoszczy.

   W maju 2010 r. na cmentarzu parafialnym na Jarach odsłonięto i poświęcono tablicę ku czci ks. Jerzego Osińskiego.

Ks. Jerzy Osiński
wikariusz parafii w p.w. św.
Polskich Braci Męczenników
w Bydgoszczy od 1981 r. do 1985 r.
Duszpasterz ludzi Pracy
Z Bożą wolą 19.10.1984 sprawił
udział śp. Księdza Jerzego Popiełuszki
we mszy św. za Ojczyznę
i w rozważaniach różańcowych
w kościele p.w. św. Polskich Braci
Męczenników, porwanego w drodze
powrotnej z Bydgoszczy do
Warszawy i zamordowanego przez
funkcjonariuszy SB.
W dowód uznania
Region Bydgoski Solidarność

spoczywa w kwaterze 1

artysta malarz, pedagog

   Urodził się 19 października 1903 r. we Lwowie, był synem Karola, nauczyciela, i Kamili z domu Des Loges. Początkowo naukę pobierał w Rzeszowie, gdzie w latach 1910-1920 uczęszczał do Szkoły Ćwiczeń Seminarium Nauczycielskiego oraz gimnazjum klasycznego. W 1920 r. Mokrzycki, jako ochotnik, wstąpił do wojska, z którego po wojnie, w listopadzie, został zwolniony. Przez kilka następnych miesięcy kontynuował naukę w gimnazjum w Lubawie. W marcu 1921 r. wraz z rodzicami przeniósł się do Bydgoszczy. Wstąpił do nowo utworzonej Państwowej Szkoły Przemysłu Artystycznego. Uczył się pod kierunkiem A. Procajłowicza, B. Bartla i K. Mondrala. Po likwidacji szkoły w 1923 r. T. Mokrzycki odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych w Śremie a następnie trzymiesięczną praktykę w 61 P.P. Wlkp; w Bydgoszczy.

   W grudniu 1925 r. zapisał się do Wolnej Szkoły Malarstwa i Rysunku w Krakowie, kierowanej przez prof. J. Fedkowicza. W latach 1926-1932 Mokrzycki był studentem Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uczył się pod kierunkiem Wł. Jarockiego, K. Dunikowskiego, I. Pieńkowskiego i K. Frycza. W 1932 r. Mokrzycki powrócił do Bydgoszczy. Dyplom ukończenia ASP uzyskał jako eksternista dopiero w 1959 r.

   Swoje prace, oleje i akwarele wystawiał w Muzeum Miejskim w Bydgoszczy. Były to organizowane corocznie tzw. Salony bydgoskie. Mokrzycki pełnił także obowiązki sekretarza tych wystaw. Z inicjatywy Rady Artystyczno-Kulturalnej część prac T. Mokrzyckiego wydano w formie pocztówek. Dzięki poparciu rady, artysta mógł uczestniczyć w podróży artystycznej do Norwegii. Odbył rejs do Haugesund. Plonem tej wyprawy to norweskie krajobrazy i studia portretowe. T. Mokrzycki prace swoje eksponował w Warszawie, Krakowie i Poznaniu. Uzyskał szereg nagród, m.in. I nagrodę w konkursie na witraż dla Komunalnej Kasy Oszczędności w Bydgoszczy. Przez dłuższy czas pozostawał jednak bez stałego źródła dochodów. Podejmował starania o zatrudnienie go w Muzeum Miejskim już w XI 1936 r.

   Dzięki poparciu Związku Muzeów w Polsce, zajmującego się pomocą dla bezrobotnych absolwentów uczelni artystycznych, Mokrzycki z dniem 1 X 1937 r. zatrudniony został w bydgoskim muzeum. W trakcie pracy opracował katalog i przygotował wystawę obrazów J. Matejki. Uczestniczył także w organizacji dorocznej wystawy plastyków bydgoskich. Przeprowadził inwentaryzację zbioru fotografiki oraz części muzealiów. Uporządkował archiwum Muzeum Miejskiego oraz wykonywał prace administracyjne.

   W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany do 61 P.P. Wlkp. Brał udział w wojnie obronnej, m.in. w bitwie nad Bzurą. Zyskał sobie opinię wzorowego dowódcy i dzielnego żołnierza. Uniknął niewoli i powrócił do Bydgoszczy. W XI 1939 r., wraz z matką i siostrą, został wysiedlony do Radomia. Okupację przeżył w Brzesku koło Tarnowa. Pracował jako robotnik w browarze w Okocimiu, następnie jako robotnik leśny.

   Do Bydgoszczy T. Mokrzycki powrócił w 1945 r., wstąpił do Związku Polskich Artystów Plastyków. Pełnił funkcję skarbnika i komisarza wystaw, a następnie sekretarza w zarządzie oddziału i okręgu związku. Równocześnie nauczał w Państwowej Średniej Szkole Technicznej (1948-1950), Technikum Przemysłu Drzewnego (1948-1958), w Państwowym Liceum Kulturalno-Oświatowym (1954-1960) i Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych (1945-1949) oraz (1958-1969). Wykładał także w Państwowym Liceum Bilbiotekarskim i Społecznym Ognisku Plastycznym. Uczył rysunku z natury, rysunku technicznego, malarstwa dekoracyjnego i sztalugowego, scenografii. Prowadził również zajęcia z kostiumologii i metod konserwacji dzieł sztuki. Był cenionym pedagogiem, wyróżniał się jako wychowawca i społecznik.

   W 1970 r. T. Mokrzycki przeszedł na emeryturę, w dalszym ciągu zajmował się twórczością artystyczną. Jego główną domeną były przede wszystkim obrazy olejne i akwarele, rzadziej grafika. Prawdziwe mistrzostwo osiągnął w pejzażach, oddających piękno, barwę i nastrój portretowanych miejsc. W latach 1949-1979 prace Mokrzyckiego były wystawiane na ponad 40 wystawach indywidualnych w domach kultury, klubach, zakładach pracy w Bydgoszczy, Olsztynie, Chełmży, Brześciu Kujawskim, Grudziądzu i Lubostroniu. Od 1946 do 1957 r. brał udział w corocznych wystawach plastyki Okręgu Pomorskiego Związku Polskich Artystów Plastyków. Prace T. Mokrzyckiego były wystawiane w ramach wystawy plastyki bydgoskiej w Stralsundzie i Luneville. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Okręgowego im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzeum w Grudziądzu oraz kilku innych instytucjach, jak również w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą. Za swoją działalność artystyczną, pedagogiczną i społeczną Mokrzycki otrzymał wiele nagród, wyróżnień i odznaczeń. Zmarł 14 maja 1983 r. w Bydgoszczy.

spoczywa w kwaterze 5